C ile oluşum (composition)

Yazan: Şadi Evren ŞEKER

Oluşum Composition, bir şeyin ufak parçaların bir araya getirilmesi ile oluşturulması anlamına gelmektedir. Buna göre örneğin bir araba, motor, koltuklar, tekerlekler vs. gibi parçalardan oluşmaktadır.

Programlama dillerinde modellenmek istenen varlık alt varlıklara bölünebiliyorsa, composition kullanılarak modellenebilir. Bu yaklaşım nesne yönelimli programlama dillerinin temelini oluşturmaktadır. Ancak nesne yönelimli olmayan C gibi dillerde de sınırlı da olsa destek bulunmaktadır.

Örneğin öğrenci veritabanı üzerinde çalışan bir C programı yazılmak istensin. Öğrenci tanımı muhtemelen insan (isim, soyisim, yaş vs.)  ve ders (kredisi, dersin adı, bölümü  vs) bilgilerini içeren bir tanım olacak. Bu durumda öğrenci ders ve insan bilgilerinden oluşacaktır.

C dilinde ilkel veri yapılarının (primitive data structures) üzerine kurulan ve kullanıcı tarafından tanımlanabilen yapılar için struct kelimesi kullanılır. Programcı tanımladığı yapıları (struct) daha ileride yeni yapılar (struct) içerisinde de ilkel veri yapısı gibi kullanabilir.

Aşağıda örnek yapı (struct) kullanımı verilmiştir:

typedef struct {
  int yas;
  char *isim;
  enum { bay, bayan } cinsiyet;
} Insan;

Yukarıdaki örnekte bir insan tipi tanımlanmış ve bu tipin özellikleri olarak , yaş, isim ve cinsiyet belirtilmiştir. Artık insan yapısında olan değişkenlerin bu bilgilerine erişilip istenilen veriler atanabilir.

Örnek:

Insan ali;
ali.yas=18;
ali.isim=”Ali Yildiz”;
ali.cinsiyet=bay;

Yukarıda tanımlanan yapı için aynı zamanda pointer (gösterici) kullanmak da mümkündür. Bu durumda:

Insan *ali;
ali->yas=18;
ali->isim=”Ali Yildiz”;
ali->cinsiyet=bay;

şeklinde pointer erişimi yapmak gerekir. Bir yapı, fonksiyonlara parametre olarak geçirilirken de bu özelliğinden faydalanılır.

void yaslandir(Insan *yaslanacakInsan)
{
        yaslanacakInsan->yas++;
}

Yukarıda referans ile çağırma (call by reference) kulanıldığı için ayrıca yapının dönmesi gerekememiştir.

Bir yapının içerisinde farklı yapılar da kullanılabilir. Örneğin yazının başlarında geçen öğrencinin insan ve ders bilgileri olması durumunu ele alalım ve eksik olan ders yapısını tanımlayalım:

typedef struct {
  int kredi;
  char *isim;
} Ders;

Şimdi yukarıdaki insan ve ders yapılarını birleştirerek öğrenci tanımlayabiliriz:

typedef struct {
  Ders *alinanDers;
  Insan *kisiselBilgi;
  Char *bolumu;
} Ogrenci;

Yukarıdaki yapıda öğrenci tanımlanmış ve bir öğrencinin ders tipinden alinanders’i insan tipinden kisiselbilgileri ve ilkel tipten (char) bolumu tanımlanmıştır. Artık aşağıdaki erişimler mümkündür:

Ogrenci ali;
ali.alinanDers->kredi=3;
ali.alinanDers->isim=”C ile programlama”;
ali.kisiselBilgi->yas=18;
ali.bolumu=”Bilgisayar Muhendisligi”;

Yukarıdaki örnekte olduğu üzere bir yapıdan başka yapıların kullanılmasına nesne yönelimli programlamada bütünleştirme (aggregation) adı da verilmektedir.

Örnek bir linked list yapısı:

typedef struct{

            int value;

            node *next;

}node;

Örnek bir ağaç yapısı:

teypedef struct{

            int value;

            node *left;

            node *right;

}node;

Bir linked list elemanlarına veri koyan ve verileri ekrana basan kod örneği:

#include <stdio.h>

#include <stdlib.h>

#include <conio.h>

struct lnode{

            int value;

            lnode *next;

};

typedef lnode node;

int main(){

            node root;

            node *a;

            a=&root;

            for(int i = 0;i<10 ; i++){

                        a->value=i;

                        a->next= (node* ) malloc(sizeof(node));

                        a=a->next;

            }

            // ekrana basan kod:

            a=&root;

            for(int i = 0 ;i<10;i++){

                        printf("%d\n",a->value);

                        a=a->next;

            }

            getch();

}